Stanowisko Prezydium Krajowej Rady PZD w sprawie zawierania umów dzierżawy

Prezydium Krajowej Rady, jako organ decydujący w imieniu Polskiego Związku Działkowców, z niepokojem obserwuje rosnącą liczbę propozycji zawierania umów dzierżawy, jakie kierowane są w stosunku do Związku odnośnie gruntów, na których funkcjonują rodzinne ogrody działkowe. Postulaty te najczęściej wysuwane są przez urzędy miast, które swoje posunięcia uzasadniają brakiem tytułu prawnego do gruntów zajmowanych przez ROD.

Rozpatrzenie wniosków o ustanowienie dzierżawy na gruntach PZD byłoby jednak niezgodne z obowiązującym prawem, gdyż w ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych z dnia 8 lipca 2005 r. nie przewiduje się możliwości władania gruntami ogrodów działkowych przez PZD w oparciu o ten tytuł prawny. Zgodnie bowiem z art. 10 tejże ustawy, tytuł prawny PZD do gruntu, będącego własnością jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa, może być dwojaki: użytkowanie lub użytkowanie wieczyste (ewentualnie własność). Nie przystawałoby to również do specyfiki rodzinnych ogrodów działkowych, które powinny funkcjonować na gruntach w oparciu o prawa mające charakter rzeczowy (użytkowanie, użytkowanie wieczyste), a nie obligacyjny (dzierżawa, użyczenie).

Umowa dzierżawy nie zabezpiecza odpowiednio interesów Związku
i jego członków, a wręcz zdecydowanie pogarsza sytuację prawną działkowców i ogrodów. Ogrody tracą wtedy status ROD, a to rodzi wiele konsekwencji prawnych.  Dzieje się tak dlatego, że wraz z zawarciem takiej umowy, przestają mieć zastosowanie prawa wynikające z ustawy o ROD i innych ustaw, które obejmują gwarancjami ogrody oraz poszczególnych działkowców użytkujących swoje działki. W szczególności dotyczy to:
 określenia ROD jako urządzenia użyteczności publicznej (art. 4 ustawy
o ROD);
 zapewnienia działkowcom bezpłatnego i bezterminowego prawa używania działki i pobierania z niej pożytków (art. 14);
 zapewnienia PZD prawa własności do urządzeń, budynków i budowli, przeznaczonych do wspólnego korzystania przez użytkujących działki
i służących do zapewnienia funkcjonowania ogrodu (art. 15 ust. 1);
 zapewnienia działkowcom prawa własności do nasadzeń, urządzeń
i obiektów znajdujących się na działce rodzinnej (art. 15 ust. 2);
 zwolnienia PZD i działkowców z podatków i opłat administracyjnych
(art. 16);
 zapewnienia, w przypadku likwidacji ROD, przez podmiot, w którego interesie następuje likwidacja, nieruchomości zamiennej i założenia nowego ogrodu, jak również odtworzenia urządzeń i budynków odpowiadających rodzajem urządzeniom i budynkom zlikwidowanego ogrodu (art. 19);
 zapewnienia działkowcom i PZD odszkodowań za likwidowaną własność (art. 20).

Prawo wynikające z umowy dzierżawy jest zdecydowanie słabiej chronione niż bezterminowe ograniczone prawo rzeczowe do gruntów ROD, jakim jest użytkowanie. Związane jest to z pełną dowolnością w kształtowaniu okresu, terminu i warunków wypowiedzenia takiej umowy (art. 704 Kodeksu Cywilnego). Skutkiem możliwości wypowiedzenia umowy dzierżawy
w każdym czasie będzie likwidacja ogrodów – bez zgody PZD i niezależnie
od woli działkowców, bez prawa do terenu zamiennego i odtworzenia na nim nowego ROD wraz z infrastrukturą oraz prawa do odszkodowania za majątek PZD i działkowców. Dodatkowo, zgodnie z art. 705 KC, po zakończeniu dzierżawy, dzierżawca obowiązany jest zwrócić wydzierżawiającemu przedmiot dzierżawy, który musi znajdować się w stanie zgodnym z zasadami prawidłowej gospodarki. W praktyce mogłoby to oznaczać, że w przypadku likwidacji, działkowcy musieliby sami i na własny koszt uporządkować teren i uprzątnąć naniesienia i nasadzenia, pod rygorem obciążenia ich kosztami. Obecnie, dzięki rozwiązaniom prawnym, które zawiera ustawa o ROD, obowiązki te leżą
po stronie wnioskodawcy likwidacji.

Twierdzenia urzędów miast, że rozwiązanie sytuacji prawnej ogrodów poprzez zawieranie umów dzierżawy wynika z braku tytułu prawnego do gruntów zajmowanych przez ROD, są niesłuszne. Bowiem z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 6 maja 1981 r. o pracowniczych ogrodach działkowych dla tych ogrodów, które miały charakter stały, PZD nabył, z mocy prawa, do ich gruntów tytuł prawny, jakim jest prawo użytkowania (ograniczone prawo rzeczowe),
co wynika z art. 32 ust. 1 i 2 ww. ustawy. Nawet, jeżeli charakter tychże ogrodów nie był stały, to art. 33 ww. ustawy stwierdził, iż ogrody istniejące ponad 10 lat, a nie mające ustalonej lokalizacji, zostały uznane za pracownicze ogrody działkowe. Dzięki temu wszystkie ogrody o nieuregulowanej sytuacji prawnej stały się ogrodami działkowymi o uregulowanej sytuacji prawnej, gdyż w stosunku do tych gruntów PZD z mocy prawa uzyskał tytuł prawny tj. prawo użytkowania.

Prezydium Krajowej Rady PZD stoi na stanowisku, że:
1. umowy dzierżawy są niezgodne z ustawą o ROD, a ich ewentualne podpisanie spowoduje powstanie stanu prawnego godzącego w porządek prawny obowiązujący w Związku,
2. na gruncie ustawy o ROD przewidziano wyłącznie użytkowanie, użytkowanie wieczyste i własność jako prawo, które może przysługiwać PZD do gruntu,
3. podpisanie umowy dzierżawy nie daje działkowcom jakichkolwiek praw oraz nie stwarza gwarancji dalszego istnienia ogrodów działkowych,
4. wraz z podpisaniem umowy dzierżawy działkowcy tracą prawo własności składników majątkowych znajdujących się na ich działkach, które zostały wykonane lub nabyte z ich środków finansowych i w związku z tym,
w momencie likwidacji ogrodu, tracą prawo do odszkodowania z tego tytułu.
W związku z powyższym, Prezydium Krajowej Rady PZD z całą stanowczością stwierdza, iż umowy dzierżawy na gruncie obowiązującego prawa w Polskim Związku Działkowców nie mogą być zawierane.

Prezydium Krajowej Rady
Polskiego Związku Działkowców

Warszawa, 26 stycznia 2012 r.