Do zakładania i prowadzenia Rodzinnych Ogrodów Działkowych został ustawowo powołany Polski Związek Działkowców. Ogrody posiadają szczegółowy status – urządzeń użyteczności publicznej. Oznacza to, że zaspakajają one wypoczynkowe, rekreacyjne i inne potrzeby socjalne członków społeczności lokalnych. Mają one też szczególny walor socjalny w podejściu do nich jako terenów zielonych w miastach.
Wychodząc z w/w funkcji ogrodów działkowych zrozumiałym jest fakt, że niedopuszczalne jest zamieszkiwanie na terenie rodzinnych ogrodów działkowych. Zakaz zamieszkiwania był i jest szczególnie eksponowany w kolejnych ustawach o POD i obecnie o ROD oraz kolejnych Statutach i Regulaminach – obecnie art.12 ustawy o r.o.d z 13 grudnia 2013 r.
Należy zauważyć, że mimo podejmowanych działań na szczeblu Związku i Okręgowego Zarządu (zjawisko to monitorowano w 2008 r.) problem zamieszkiwania nadal narasta, a zakaz zamieszkiwania nie jest respektowany i staje się on poważnym problemem funkcjonowania ROD.
Różne przyczyny leżą u podstaw zamieszkiwania. Często wnika to z nasilającego się ubóstwa ale też w wielu przypadkach jest ono świadomym łamaniem zapisów ustawy, statutu i regulaminu sprowadzającym się do zmiany przeznaczenia działki.
Tolerowanie zamieszkiwania na działkach naraża wszystkich działkowców i Związek na utratę przywilejów ustawowych, które wynikają z szczególnego charakteru i funkcji ROD. Ogrody nie mogą zamieniać się w osiedla mieszkaniowe – często osiedla slumsów.
Fakt zamieszkiwania jest podstawą do rozwiązania umowy dzierżawy działkowej dającej podstawę prawną do korzystania z działki i czerpania z niej pożytków.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że obiekt budowlany wzniesiony na działce nie jest przeznaczony do zaspakajania potrzeb mieszkaniowych. Ponadto do wybudowania altany nie jest wymagane pozwolenie organu budowlanego. Oznacza to, że poza wymaganymi parametrami altana nie musi odpowiadać jakimkolwiek określonym przepisom i innym warunkom. – nie podlega kontroli organów nadzoru budowlanego, nie jest wydawane przez właściwy organ pozwolenie na użytkowanie jej.
Reasumując obiekt budowlany położony na działce nie jest budynkiem mieszkalnym, tak więc za sprzeczne z prawem należy uznać fakt całorocznego zamieszkiwania i wszelkiej próby jego zalegalizowania poprzez ubieganie się w wielu przypadkach o zameldowanie.
Infrastruktura ogrodów działkowych i wyposażenie znajdujące się na ich terenie nie jest dostosowane do całorocznego zamieszkiwania. W większości ogrodów uchwałami Walnych zebrań podejmowanych przez użytkowników działek, dokonuje się wyłączania prądu i wody na okres zimowy. Brak jest również zbiorników na nieczystości ciekłe ( szamba) wybudowanych zgodnie z wiedzą techniczną w tym zakresie i zapisami prawa budowlanego, gdzie narusza się także przepisy ochrony środowiska.
Istnieje pilna potrzeba podjęcia działań na szczeblu Okręgowego Zarządu zobowiązując Zarządy ROD do kontrolowania i podejmowania działań ograniczających zamieszkiwanie
