Viviane Reding
Wiceprezydent Europejskiej Komisji ds. sprawiedliwości i obywatelstwa
w Komisji Europejskiej
Szanowna Pani Wiceprezydent,
W imieniu Międzynarodowego Biura Ogrodów Działkowych i Rodzinnych w Luksemburgu – organizacji zrzeszającej narodowe związki działkowców z 15 europejskich krajów, zwracamy się do Pani Komisarz z prośbą o objęcie monitoringiem sprawy poszanowania bytu prawnego Polskiego Związku Działkowców (PZD) - zrzeszenia działkowców w Polsce będącego członkiem naszej organizacji od 1999 r.
PZD jest organizacją zrzeszającą obecnie około miliona polskich działkowców. Powołano ją do życia w 1981 r. mocą ustawy, która zrzeszyła w PZD działkowców z ogrodów działkowych funkcjonujących wówczas w Polsce. 8 lipca 2005r. Sejm uchwalił ustawę o rodzinnych ogrodach działkowych, która stała się nową podstawą prawną funkcjonowania PZD. Wskazać należy, że Konstytucja RP dopuszcza możliwość powoływania zrzeszeń w tym trybie.
11 lipca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny RP wydał orzeczenie, którym zakwestionował znaczą część przepisów ustawy z 2005 r. Zasadnicza część Wyroku Trybunału Konstytucyjnego wejdzie w życie 21 styczna 2014 r. Przesłanki, którymi kierował się Trybunał, sprowadzały się do przyjęcia, iż PZD posiadał monopolistyczną pozycję na prowadzenie rodzinnych ogrodów działkowych, a prawa PZD do terenów ogrodów nadmiernie ograniczały uprawnienia państwa oraz gmin – właścicieli terenów zajmowanych przez ogrody.
Wśród zakwestionowanych przez Trybunał Konstytucyjny przepisów znalazły się przepisy stanowiące podstawę prawną funkcjonowania PZD. W efekcie Trybunał wskazał, iż ustawodawca Polski do 21 styczna 2014 r. powinien uchwalić nowe przepisy, w przeciwnym wypadku, organizacja działkowców straci byt prawny.
Wyrok Trybunału oznacza, że bez ingerencji ustawodawcy de facto przymusowemu rozwiązaniu ulegnie jedno z największych zrzeszeń obywateli nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Sytuacja taka budzi uzasadnione kontrowersje. Po pierwsze, brak jest jakichkolwiek aksjologicznych przesłanek dla tak głębokiej ingerencji państwa w swobodę zrzeszania się obywateli. Po drugie, zgodnie z polskim prawem Trybunał Konstytucyjny nie ma uprawnień do rozwiązywania zrzeszeń, tymczasem taki może być faktyczny skutek jego orzeczenia. Po trzecie wreszcie, zniesienie osobowości prawnej PZD spowoduje również wygaśnięcie praw blisko miliona polskich obywateli do ich działek.
Zaznaczyć należy, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie zapadł jednomyślnie. W zdaniach odrębnych sędziowie wskazali m. in. na wątpliwości dotyczące dopuszczalności rozwiązywania zrzeszenia, jako następstwa wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz brak uwzględnienia przez Trybunał konieczności poszanowania praw majątkowych działkowców i ich zrzeszenia. Wskazano również, że jakkolwiek PZD posiadał uprzywilejowaną pozycję, względem innych organizacji działkowców, to wbrew twierdzeniu Trybunału, PZD nie był monopolistą. Warto też podkreślić, że nawet w postępowaniu przed Trybunałem uczestniczyło kilka zrzeszeń działkowców, co najlepiej świadczy o braku monopolu PZD.
Szanowna Pani Wiceperzydent
Zgodnie z polskim prawem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są niezaskarżalne. PZD przygotowuje wprawdzie skargę do Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, jednakże szanse, iż orzeczenie zapadnie przed 21 stycznia 2014 r. są mało realne. Ponadto w Parlamencie polskim trwają przygotowania do debaty nad nową ustawą dotyczącą ogrodów działkowych. Zgłoszono już pierwsze projekty ustaw, jednakże ich treść wskazuje na dążenie do likwidacji PZD.
Dochodzące informacje wskazują, iż partia rządząca (Platforma Obywatelska), której deputowani do Parlamentu Europejskiego należą do grupy chadeckiej, również zamierza zgłosić projekt ustawy zakładający likwidację PZD, nacjonalizację i komunalizację jego majątku oraz radykalne pogorszenie sytuacji prawnej indywidualnych działkowców (odebranie im praw nabytych na podstawie ustawy). Biorąc pod uwagę układ sił w Parlamencie realne jest przyjęcie ustawy w sposób rażący naruszającej standardy demokratycznego państwa praw. Pogwałcenie autonomii zrzeszenia obywateli od państwa, dyskryminacja olbrzymiej grupy społecznej (działkowców), których prawa majątkowe nabyte w oparciu o ustawę mają być wygaszone oraz nacjonalizacja (bez odszkodowania) majątku organizacji pozarządowej – to tylko niektóre z faktycznych skutków rozwiązań proponowanych przez parlamentarzystów wobec polskich działkowców. Wskazać również należy, iż działkowcy sami opracowali obywatelski projekt ustawy. Spełnia on wytyczne Trybunału Konstytucyjnego, nie naruszając praw obywateli, ani ich zrzeszenia. Niestety, pomimo kilkuset tysięcy podpisów zebranych przez działkowców pod projektem, inicjatywa ta nie stała się przedmiotem poważnej debaty ze strony władz publicznych, co działkowcy odbierają jako zapowiedź narzucenia rozwiązań niekorzystnych dla ich rodzin.
Dlatego też zwracamy się do Pani Komisarz z prośbą rozważenie możliwości poruszenia przedmiotowego problemu w relacjach Wysokiej Komisji z Rządem polskim. Uważamy bowiem, iż istnieje realne niebezpieczeństwo, że kraj członkowski UE może dopuścić się wobec członka naszej organizacji oraz obywateli zrzeszonych w jego szeregach, naruszenia praw gwarantowanych art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej.
Malou Weirich
Sekretarz generalny Biura Międzynarodowego Ogrodów Działkowych i Rodzinnych w Luksemburgu
