KOMUNIKAT KRAJOWEJ RADY PZD
Z DNIA 2 MARCA 2017 ROKU
W SPRAWIE ROSZCZEŃ DO GRUNTÓW ROD
WG STANU NA DZIEŃ 1 STYCZNIA 2017 ROKU
W związku ze zgłaszanymi problemami związanymi z roszczeniami do gruntów ROD, Krajowa Rada PZD po raz kolejny zbadała ich aktualny stan na dzień 1 stycznia 2017 r..
Badanie przeprowadzone przez Krajową Radę PZD na podstawie informacji uzyskanych z Okręgowych Zarządów PZD wykazało, że na dzień 1 stycznia 2017 r. roszczeniami objętych jest 329 ROD o powierzchni 845,3502 ha i liczbie działek rodzinnych - 19159. Roszczenia występują na terenie 21 Okręgów PZD tj. w Bydgoszczy, Częstochowie, Gorzowie Wlkp., w Kaliszu, w Lublinie, w Łodzi, Małopolskim, Mazowieckim, w Opolu, w Pile, Podkarpackim, Podlaskim, w Poznaniu, Sudeckim, w Szczecinie, Śląskim, Świętokrzyskim, Toruńsko-Włocławskim, Warmińsko-Mazurskim i we Wrocławiu. W ogóle roszczenia nie występują na terenie Okręgu PZD w Elblągu, Koszalinie, Legnicy, Słupsku i w Zielonej Górze.
Wyżej wymienione roszczenia dzielą się na roszczenia realizowane na drodze postępowania sądowego/administracyjnego (roszczenia „aktywne”) oraz roszczenia, które nie są realizowane na drodze postępowania sądowego/administracyjnego (roszczenia „uśpione”).
Roszczenia „aktywne“obejmują 206 ROD o powierzchni 607,6690 ha i liczbie działek rodzinnych – 14 479.
Najwięcej roszczeń „aktywnych” do gruntów ROD występuje na terenie Okręgu PZD:
1) Mazowieckiego (77 ROD o pow. 318,6900 ha i liczbie działek rodzinnych – 7077)
2) Małopolskiego (40 ROD o pow. 75,3414 ha i liczbie działek rodzinnych – 2009)
3) Śląskiego (14 ROD o pow. 27,0068 ha i liczbie działek rodzinnych – 617)
4) w Lublinie (13 ROD o pow. 12,3427 ha i liczbie działek rodzinnych – 361)
5) Pomorskiego (10 ROD o pow. 43,0130 ha i liczbie działek rodzinnych – 1077)
Roszczenia „uśpione“ obejmują 123 ROD o powierzchni 237,6812 ha i liczbie działek rodzinnych – 4680.
Najwięcej roszczeń „uśpionych” znajduje się na terenie Okręgu PZD:
1) Śląskiego (27 ROD o pow. 42,6398 ha i liczbie działek rodzinnych – 1227)
2) Mazowieckiego (15 ROD o pow. 42,1461 ha i liczbie działek rodzinnych – 650)
3) Toruńsko-Włocławskiego (13 ROD o pow. 8,1826 ha i liczbie działek rodzinnych – 241)
4) w Poznaniu (11 ROD o pow. 21,1988 ha i liczbie działek rodzinnych – 181)
Łącznie, najwięcej roszczeń do gruntów ROD (zarówno roszczeń „aktywnych” i „uśpionych”) występuje na terenie Okręgu PZD Mazowieckiego (92 ROD o pow. 360,8361 ha i 7727 działek rodzinnych), Okręgu PZD Małopolskiego (49 ROD o pow. 89,7188 ha i 2253 działek rodzinnych) i Okręgu PZD Śląskiego (41 ROD o pow. 69,6466 ha i 1844 działek rodzinnych).
Wśród podmiotów zgłaszających roszczenia do gruntów ROD najwięcej roszczeń (pod kątem powierzchni objętej roszczeniem) mają:
- osoby fizyczne (195 roszczeń do pow. 402,7042 ha i liczbie działek rodzinnych - 9410)
- samorządy (62 roszczeń do pow. 256,4808 ha i liczbie działek rodzinnych - 5482)
- osoby prawne (47 roszczeń do pow. 75,3157 ha i liczbie działek rodzinnych – 1631),
- PKP S.A. (14 roszczeń do pow. 42,3561 ha i liczbie działek rodzinnych – 1061),
- inne np. Lasy Państwowe, Szkoły Wyższe, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (11 roszczeń do pow. 24,8258 ha i liczbie działek rodzinnych – 529).
- Agencja Mienia Wojskowego i Wojskowa Agencja Mieszkaniowa (3 roszczeń do pow. 16,0902 ha i liczbie działek rodzinnych – 264),
- związki wyznaniowe (5 roszczeń do pow. 14,0029 ha i liczbie działek rodzinnych – 372),
- Agencja Nieruchomości Rolnych (9 roszczeń do pow. 13,5745 ha i liczbie działek rodzinnych – 340).
W stosunku do niektórych ROD roszczenia zostały zgłoszone przez kilka podmiotów do tej samej powierzchni lub innej powierzchni w ramach jednego ROD.
Na dzień 1 stycznia 2017 r. w Okręgach PZD prowadzone są 293 sprawy sądowe i administracyjne dotyczące roszczeń do gruntów ROD, które obejmują 206 ROD. 148 spraw prowadzonych jest w postępowaniach sądowych, a 145 spraw w postępowaniach administracyjnych. Wszystkie sprawy roszczeniowe mają zapewnioną obsługę prawną radców prawnych/ inspektorów ds. terenowo - prawnych zatrudnionych w Okręgach PZD (niekiedy wsparcie kancelarii zewnętrznej).
Wśród ROD objętych roszczeniami, znaczną liczbę stanowią ogrody, które leżą na gruntach prywatnych. Do tych ogrodów należą wszystkie ogrody objęte roszczeniami „uśpionymi”, jak również część ogrodów, objętych postępowaniami sądowymi, w których występuje prywatny właściciel/użytkownik wieczysty gruntu zajętego przez ROD. Te ogrody, których liczba wynosi 222 ROD, pow. - 612,6507 ha i liczba działek rodzinnych – 13351 są najbardziej zagrożone m.in. procesami o bezumowne korzystanie z nieruchomości. Ich powierzchnia stanowi ok. 72 % powierzchni objętej roszczeniami (ogółem).
W postępowaniach sądowych i administracyjnych zapadają różne rozstrzygnięcia. Duża liczba spraw toczy się w sądach/przed organami administracji od wielu lat. Nierzadko sprawy rozpatrywane są przez sądy/ organy administracji kilku instancji (wiele spraw ma finał w Naczelnym Sądzie Administracyjnym lub Sądzie Najwyższym). W stosunku do ok. 21 % powierzchni ROD objętej roszczeniami realizowanymi na drodze postępowań sądowych/administracyjnych PZD będzie mógł powołać się na tytuł prawny, który może pomóc mu w wygraniu sprawy.
W dniu 28 lutego 2017 r. odbyło się posiedzenie Krajowej Rady PZD, która dokonała oceny stanu roszczeń do gruntów ROD na dzień 1.01.2017 r. i stwierdziła, że:
- Stan roszczeń do gruntów ROD w dalszym ciągu utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie. Zgłaszane są nowe roszczenia. Wiele spraw, które były „uśpione” stały się aktywne, czyli zostały w nich złożone pozwy/ wnioski w postępowaniu sądowym/administracyjnym. Jeżeli komuś udało się uzyskać pozytywny wyrok nakazujący PZD wydanie bądź zapłatę za bezumowne korzystanie z jednej nieruchomości, składa żądanie w zakresie kolejnej nieruchomości lub za kolejny okres bezumownego korzystania. Znaczna część spraw roszczeniowych kończy się negatywnie dla PZD i działkowców, np. wydaniem gruntu i koniecznością zapłaty za bezumowne korzystanie, ale są również sprawy, w których dzięki zaangażowaniu PZD udało się uzyskać pozytywne rozstrzygnięcie i obronić ROD przed likwidacją.
- W chwili obecnej największą grupę roszczeń do gruntów ROD stanowią roszczenia osób fizycznych. Znacznie zmniejszyła się liczba roszczeń zgłaszanych przez samorządy. Stało się to dzięki art. 76 ustawy o ROD (oraz art. 75) i wydanym decyzjom o przekazaniu gruntu w użytkowanie PZD. To jest zasługa Okręgów PZD, które złożyły wnioski do 100% powierzchni ROD podlegającej regulacji, a obecnie zabiegają o pozyskanie w/w decyzji.
- Roszczenia do gruntów ROD niosą ze sobą ogromne konsekwencje finansowe, z tym związane z kosztami z tytułu bezumownego korzystania z gruntu nie tylko przez PZD, ale i indywidualnych działkowców. Warto szczególnie wspomnieć o działkowcach, którzy coraz częściej są pozywani o zapłatę za bezumowne korzystanie w zakresie działek rodzinnych.
- W 49% sprawach roszczeniowych, okręgowe zarządy PZD widzą szanse pozytywnego rozstrzygnięcia. Oznacza to, że połowa spraw roszczeniowych mimo walki PZD może zakończyć się negatywnie dla PZD i działkowców tj. wydaniem gruntu i zapłatą za bezumowne korzystanie.
- W 37 % sprawach roszczeniowych OZ PZD widzą możliwość zastosowania art. 25 i art. 26 ustawy o ROD, które w przypadku likwidacji ROD w związku z roszczeniami osób trzecich gwarantują PZD i działkowcom co najmniej prawo do odszkodowania. Oznacza, to że w 2/3 sprawach w przypadku likwidacji prawnej części ROD PZD i działkowcy będą musieli wydać nieruchomość bez żadnej rekompensaty finansowej za majątek na działkach (w przypadku działkowców) oraz za infrastrukturę ogrodową (w przypadku PZD). Z tym związany jest problem realizacji przez Gminy i Skarb Państwa art. 25 i 26 ustawy o ROD. Organy te podczas postępowań wszczętych na podstawie w/w przepisów ustawy o ROD ciągle stawiają Związkowi nowe wymogi prawne albo zasłaniają się brakiem w zasobach gminnych bądź Skarbu Państwa terenu na odtworzenie ROD. Od czasu obowiązywania ustawy o ROD została wydana tylko 1 ostateczna decyzja na podstawie art. 25 ustawy o ROD (w przypadku ROD „Stokrotka” w Radomiu) i żadna decyzja (ostateczna) na podstawie art. 26 ustawy o ROD.
- PZD nie uzyskuje satysfakcjonującej pomocy w sprawach roszczeniowych ze strony samorządów czy też Skarbu Państwa. Gminy czy też Skarb Państwa nie poczuwają się do winy spowodowanej m.in. wydaniem wadliwej decyzji administracyjnej i nie są zainteresowane zakupem gruntów zajmowanych przez ROD od prywatnego właściciela czy też zamianą gruntów z prywatnym właścicielem (w celu uchronienia ROD przed likwidacją). PZD mimo braku winy bierze na siebie odpowiedzialność za ogrody roszczeniowe podejmując decyzję o wykupie gruntu od osoby trzeciej np. ROD Bogatka w Bogatce, 7 ROD w Jastrzębiu Zdroju i 1 ROD w Mszanie albo finansowaniu zobowiązań wynikających z wyroków sądowych ze środków Funduszu Obrony ROD (związanych m.in. z ROD 23 lutego w Poznaniu, ROD Łukaszewicza w Poznaniu, ROD Złotowska II w Poznaniu, ROD Nowalijka II w Krakowie, ROD Olsza w Krakowie, ROD Krakus i ROD Cichy Kącik w Krakowie, ROD XXX-lecia w Radzyniu Podlaskim).
W związku z powyższym, Krajowa Rada PZD podjęła uchwałę nr 6/XII/2017 w sprawie oceny aktualnego stanu roszczeń do gruntów ROD i wyznaczenia działań dla struktur PZD. W uchwale tej, KR PZD m.in. zobowiązała Okręgowe Zarządy PZD do aktywnego monitorowania stanu prawnego gruntów ROD pod kątem roszczeń i aktywnego udziału w postępowaniach sądowych/administracyjnych ich dotyczących; bieżącego informowania o sprawach roszczeniowych zarządy ROD i działkowców oraz udzielanie im wszechstronnej pomocy prawnej (zwłaszcza w zakresie uzyskania odszkodowania), ścisłej współpracy z Biurem Prawnym PZD funkcjonującym w KR PZD od 1 lutego 2017 r. oraz angażowanie się system ewentualnego tworzenia/zmiany prawa dotyczącego roszczeń do gruntów ROD. W swojej uchwale, Krajowa Rada PZD zwróciła szczególną uwagę na problem roszczeń do gruntów ROD spowodowany brakiem powszechnych przepisów dotyczących reprywatyzacji, jak również na ostatnie doniesienia w zakresie „dzikiej reprywatyzacji” na terenie m.st. Warszawy, które podważają zaufanie do urzędników w zakresie zasadności zwrotów gruntów m.in. zajmowanych przez ogrody.
KRAJOWA RADA PZD
Warszawa, dnia 2 marca 2017 r.
