Kwestia dotycząca przydziału działki uregulowana w art. 27 pkt 3 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ROD, zgodnie z którym przy ustanowieniu prawa do działki uwzględnia się w szczególności ustawowe funkcje ROD i działki, a także miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o działkę.
Idea ruchu ogrodnictwa działkowego zrodziła się w celu pomocy najuboższym rodzinom w miastach. Ogrody zawsze miały za zadanie umożliwiać działkowcom i ich rodzinom uprawę zdrowych warzyw i owoców, aktywne wypełnianie czasu wolnego dla seniorów, zaś ogółowi społeczności lokalnej kontakt z przyrodą poprzez dostęp do terenów zielonych. Zgodnie ze swoją funkcją, a także tradycją, jaka leży u podstaw idei ruchu ogrodnictwa działkowego, ogrody zaspokajają różne potrzeby mieszkańców miast i osiedli.
Mimo upływu lat ta idea pozostała taka sama. Już od pierwszych regulacji z 1946 r. ROD nieprzerwanie mają statut urządzeń użyteczności publicznej. Potwierdziła to również ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych w art. 4. Zapis ten znalazł się również w § 3 regulaminu ROD. Oznacza to, że ogrody zostały uznane za część infrastruktury, której bezpośrednim przeznaczeniem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Według ustawy o ROD dotyczy to wypoczynkowych, rekreacyjnych i innych potrzeb socjalnych członków społeczności lokalnych. Aby te funkcje zostały spełnione działkowcami powinny być osoby zamieszkałe w pobliżu rodzinnego ogrodu działkowego, w którym posiadają działkę, ponieważ ogrody są nierozerwalnie związane ze społecznościami lokalnymi. W związku z tym osoba zamieszkała w dużym oddaleniu od miejscowości, w której zlokalizowany jest ogród, nie może zostać działkowcem w tym ogrodzie.
Prawidłowe funkcjonowanie i rozwój ogrodów może się odbywać tylko i wyłącznie przy dobrej współpracy z samorządem lokalnym. Rodzinne ogrody działkowe od lat są bowiem traktowane jako stały, niezbędny i ważny element infrastruktury miast i gmin. Warto też przypomnieć, że ROD zakładane są na gruntach, które stanowią w głównej mierze własność jednostek samorządu terytorialnego, dlatego powinny służyć społeczności lokalnej. Działki w ROD są traktowane jako świadczenie socjalne na rzecz rodzin miejskich. Miedzy innymi z tego powodu są zwolnione z podatków lokalnych. W związku z tym działki w miastach i na ich obrzeżach powinny być użytkowane przez rodziny zamieszkałe w najbliższej okolicy. Niezasadne byłoby więc oddawanie w dzierżawę działki osobie, która do tej społeczności nie należy.
Już w 2007 r. VIII Krajowy Zjazd Delegatów PZD przyjął stanowisko w sprawie zamieszkiwania i zameldowania na działkach ROD oraz przydziału działek na terenach atrakcyjnych wypoczynkowo dla mieszkańców innych regionów kraju, w którym jednoznacznie stwierdził, że przypadki przydzielania działek w ROD znajdujących się na terenach atrakcyjnych wypoczynkowo osobom z odległych regionów kraju są sprzeczne z rolą i funkcją rodzinnych ogrodów działkowych. Uznano takie działanie za niedopuszczalne, ponieważ zaprzecza idei ruchu ogrodnictwa działkowego. Zjazd zobowiązał zarządy ROD i okręgowe zarządy do podjęcia działań w celu wyeliminowania takich przypadków, a Krajową Radę do wdrożenia polityki Związku w tym zakresie i stałego monitorowania sytuacji. Stanowisko nie straciło na swojej aktualności.
Mając powyższe na względzie Krajowa Rada podjęła Uchwałę Nr 3/II/2008 z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie przydziału działek dla osób zamieszkałych w odległych rejonach kraju, w której zobowiązała zarządy ROD i okręgowe zarządy do bezwzględnego stosowania prawa w zakresie przydziału działek zgodnie z funkcją i rola, jaką mają do spełnienia. Powyższa uchwała jest obowiązująca.
Mimo uregulowania tej kwestii w dosyć jasny i rygorystyczny sposób Związek odnotowuje przypadki wykorzystywania działek, szczególnie na terenach atrakcyjnych wypoczynkowo, takich jak pas nadmorski, pojezierza, czy też tereny górskie przez użytkowników z odległych rejonów Polski niezgodnie z ustawą o ROD, ze szkodą dla społeczności lokalnych i całego ruchu ogrodnictwa działkowego w naszym kraju. Na wielu takich działkach wybudowano ponadnormatywne altany, które wykorzystywane są do zamieszkiwania lub jako miejsca wypoczynkowe wynajmowane dla obcych osób. Są tam ogrody, w których bardzo dużo działek zamieniono na kempingi i prywatne pensjonaty. Nieraz bywa tak, że taka działalność prowadzona jest odpłatnie. Użytkownicy takich działek czerpią więc z tego spore korzyści materialne, nie płacąc przy tym podatków, co jest sprzeczne z prawem. Działkowcy, którzy łamią w ten sposób prawo, osiągają znaczne dochody i działają w szarej strefie podatkowej. Robią to kryjąc się pod płaszczykiem ustawy o ROD i Związku.
Świadome łamanie prawa i wykorzystywanie rodzinnego ogrodu działkowego do zaspokajania potrzeb sprzecznych z funkcją ogrodów działkowych i ideą ruchu ogrodnictwa działkowego czyni szkodę nie tylko dla pojedynczego ogrodu, ale może być zagrożeniem dla miliona rodzin użytkujących działki w Polsce, którzy korzystają z praw i przywilejów zagwarantowanych ustawą o ROD. Przyznawanie działek mieszkańcom z odległych rejonów jest niezgodne z ustawą o ROD, statutem PZD i rolą ogrodnictwa działkowego. Jest to działanie szkodliwe dla przywilejów działkowych rodzin oraz przyszłości ogrodów działkowych.
Wszystkie organy Związku muszą dołożyć starań, aby zahamować rozwój zjawiska i nie dopuścić do jego rozrastania się w przyszłości. Jeżeli Związek nie podejmie teraz koniecznych działań, to problem będzie się pogłębiać, ponieważ zawsze znajdą się ludzie, którzy świadomie i celowo nie przestrzegają przepisów, aby osiągnąć własne korzyści finansowe. Ich bezkarność jest coraz bardziej widoczna, a profity z niej płynące są wyraźne i namacalne.
Wobec powyższego zarząd ROD rozpatrując wniosek o przyznanie prawa do działki musi kierować się obowiązującymi przepisami, w szczególności ustawą o ROD, a także rolą i funkcją, jakie pełnią ogrody. Jeżeli odległość działki od miejsca zamieszkania jest znaczna i utrudni zainteresowanej osobie właściwe korzystanie z działki w ROD, zarząd jest zobowiązany odmówić przyznania prawa do działki lub zatwierdzenia umowy przeniesienia prawa do działki.
Krajowa Rada
Polskiego Związku Działkowców
Warszawa, dnia 5 maja 2016 r.
